Từ Hà Nội tới Tokyo, Tiến sĩ Cao – chuyên gia AI người Việt – đã biến khát vọng “hiểu và làm chủ công nghệ” thành hiện thực tại Nhật. Với nền tảng nghiên cứu sâu về học máy và xử lý ảnh, ông dẫn dắt MITECH triển khai giải pháp tự đ ộng kiểm tra bằng AI trong sản xuất – đáp ứng thách thức nhân sự và chất lượng tại các nhà máy ở Nhật Bản. Hành trình ấy là sự kết hợp giữa tinh thần sáng tạo của Việt Nam và triết lý “monozukuri” (sản xuất tinh xảo) của Nhật Bản.
Bản dịch tiếng Việt từ: https://tama-innovation-ecosystem.jp/tama-area/interview/5238
Trong khuôn khổ dự án này, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, startup, tập đoàn lớn trong và ngoài khu vực, cũng như các trường đại học sẽ liên kết với nhau để triển khai các dự án giải quyết vấn đề địa phương, và thành lập các tổ chức hội viên (cộng đồng) nơi nhiều chủ thể khác nhau có thể giao lưu. Đây là những nỗ lực nhằm thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo. Trong loạt bài phỏng vấn này, chúng tôi xin giới thiệu những doanh nghiệp tiêu biểu đang dẫn dắt đổi mới sáng tạo tại khu vực Tama, qua đó truyền tải sức hấp dẫn của khu vực đến với mọi người.
Công ty Cổ phần MITECH là một startup đang thách thức việc giải quyết các vấn đề trong các nhà máy sản xuất bằng cách tận dụng công nghệ AI và xử lý ảnh tiên tiến. Ông Cao Thăng – người sáng lập kiêm CEO – là một tiến sĩ kỹ thuật đến từ Việt Nam. Tại sao ông lại chọn khởi nghiệp tại Nhật Bản? Ông đã đối diện với công nghệ bằng suy nghĩ như thế nào? Chúng tôi đã có dịp trò chuyện để tìm hiểu điểm mạnh và tầm nhìn tương lai của MITECH.
Sang Nhật du học khi 32 tuổi
Phóng viên: Được biết ông từng học tại Đại học Bách khoa Hà Nội. Khi đó ông nghiên cứu chuyên môn gì?
Cao: Tôi học ngành điện tử, đặc biệt là thiết kế bán dẫn và mạch điện tử. Khi tôi tốt nghiệp, Việt Nam vẫn chưa phát triển như bây giờ, và môi trường để thách thức các lĩnh vực mới như nghề nghiên cứu còn rất hạn chế. Tôi vốn muốn đi theo con đường nghiên cứu, nhưng do ít lựa chọn nên tôi vào làm tại một công ty IT ở Hà Nội và làm việc ở đó 9 năm.
Phóng viên: Vì sao ông chọn sang Nhật học tập và làm việc?
Cao: Trong 9 năm làm việc ở Hà Nội, Việt Nam có phát triển hơn nhưng vẫn chưa vươn tới lĩnh vực công nghệ lõi. Chủ yếu chúng tôi phân phối máy tính và phần mềm từ các hãng nước ngoài. Internet cũng chưa phổ cập; kết nối vẫn dùng dial-up. Tôi định du học Mỹ, nên đã nghỉ việc để luyện tiếng Anh và tìm học bổng. Khi đó, tôi hầu như chỉ biết về Nhật qua cụm từ “Made in Japan”. Trong lúc chờ kết quả học bổng Mỹ, tôi tình cờ thấy bài báo tuyển sinh học bổng Nhật và nộp thử. Kết quả trúng học bổng Nhật đến trước Mỹ, và đó là lý do tôi sang Nhật – khi tôi 32 tuổi. Không còn trẻ nữa nhỉ (cười).
Khi đó tôi mới bắt đầu học tiếng Nhật và vào Đại học Ritsumeikan theo học bổng. Vì quan tâm đến machine learning nên từ năm 2003, tôi bắt đầu nghiên cứu lĩnh vực này – bây giờ gọi là AI. Sau khi hoàn thành thạc sĩ và tiến sĩ, tôi nhận bằng tiến sĩ vào tháng 3/2008. Sau đó tôi vào làm tại một công ty ở Shiga, vì tôi muốn hiểu “Tại sao Nhật Bản lại phát triển đến như vậy?”, “Người Nhật làm việc thế nào?”, và muốn tận mắt thấy lý do Nhật có thể đưa công nghệ và sản phẩm ra thế giới. Tại đây, tôi phát triển thiết bị kiểm tra ngoại quan, phần mềm điều khiển robot, và hệ thống gấp quần áo tự động.
Nhiệt huyết với công việc – bí quyết sức mạnh của ngành chế tạo Nhật
Phóng viên: Sau khi làm việc tại Nhật, ông đã tìm thấy câu trả lời chưa?
Cao: Có chứ. Điều tôi cảm nhận mạnh mẽ nhất là tinh thần làm việc của người Nhật. Có khi làm từ 8 giờ sáng đến 10 giờ đêm, nhưng không phải chỉ dài về thời gian; mà chất lượng thời gian làm việc rất cao. Luôn ghi chép, làm việc cẩn thận và ngăn nắp. Thái độ nghiêm túc với mọi công việc khiến tôi rất ấn tượng.
Một điểm nữa là sự đam mê học hỏi. Khi có công nghệ hay bằng sáng chế mới trên thế giới, mọi người lập tức tổ chức buổi nghiên cứu, bàn luận sự khác biệt và cách ứng dụng, rồi đưa vào cải tiến thực tế. Từ đó, tôi cảm nhận được một phần sức mạnh của sản xuất Nhật Bản.
Phóng viên: Điều gì khiến ông quyết định khởi nghiệp tại Nhật?
Cao: Tôi vốn muốn tiếp tục nghiên cứu, nên đã nghỉ công ty ở Shiga và làm tại Đại học Điện thông và Đại học Tokyo trong lĩnh vực siêu máy tính. Tuy rất hấp dẫn, nhưng mong muốn quay lại AI và machine learning ngày càng mạnh. Vì vậy tôi quyết định nghỉ Đại học Tokyo và thành lập công ty chuyên về AI và xử lý ảnh – đó chính là MITECH, thành lập năm 2018.
Thế mạnh của chuyên gia AI
Phóng viên: Xin ông giới thiệu về lĩnh vực kinh doanh của công ty.
Cao: Chúng tôi phát triển phần mềm kiểm tra ngoại quan cho ngành sản xuất, sử dụng AI và xử lý ảnh. Camera sẽ kiểm tra tự động xem sản phẩm có lỗi hay không – ví dụ nắp bị lệch, nhãn bị rách, có vết xước hay dị vật. Đây là quá trình gọi là "kiểm tra ngoại quan".
Trước đây con người làm việc này, nhưng thiếu nhân lực ngày càng nghiêm trọng. Nhu cầu tự động hóa bằng AI tăng rất nhanh, và về mặt kỹ thuật bây giờ đã đủ “thực dụng”.
Ngày xưa ý tưởng dùng xử lý ảnh để kiểm tra tự động đã có, nhưng công nghệ cũ không xử lý được nhiều trường hợp phức tạp. Với AI, những điều mà máy trước đây không thể phân biệt – nhưng con người nhìn là biết ngay – thì giờ AI có thể nhận ra. Nhờ sự phát triển của CPU, GPU, chất lượng và giá thành phần cứng, khả năng xử lý đã vượt trội.
Tôi nghiên cứu AI từ thời đại học, nên hiểu chi tiết thuật toán. Vì vậy tôi có thể tự xây dựng hệ thống từ đầu, và khi khách hàng yêu cầu tăng độ chính xác, tôi có thể điều chỉnh linh hoạt. Khi có vấn đề, tôi hiểu rõ bên trong để tinh chỉnh – đây là điểm khác biệt lớn của MITECH so với các công ty AI khác.
AI giúp xử lý ảnh phát triển vượt bậc
Phóng viên: Ưu điểm vượt trội của xử lý ảnh bằng AI so với công nghệ truyền thống là gì?
Cao: Ví dụ một hình tròn hơi méo. Con người nhìn là biết ngay, nhưng xử lý ảnh truyền thống thì rất khó. Phải chọn tham số như tỉ lệ ngang dọc, diện tích, màu sắc… nhưng nếu hình dạng phức tạp, chúng không đủ. Truyền thống chỉ dùng 10–20 tham số.
AI thì khác. Nó có thể tự tìm ra hàng chục nghìn, hàng triệu, thậm chí hàng t ỷ tham số, và tự phát hiện sự khác biệt. “Cảm giác khác khác” của con người giờ AI có thể diễn giải bằng số.
Từ kiểm tra bề mặt bán dẫn đến dự đoán chứng ngưng thở khi ngủ
Phóng viên: Ông có thể giới thiệu vài ví dụ thực tế?
Cao: Kiểm tra bề mặt bán dẫn: phát hiện hạt bụi, vết xước, hoặc các vết lõm rất nhỏ trên wafer trước khi gia công.
Kiểm tra lon thuốc: phát hiện vết lõm, xước, dị vật hoặc côn trùng.
Kiểm tra kính cường lực điện thoại: hệ thống phát hiện lỗi theo thời gian thực khi mỗi 2–3 giây một tấm kính chạy qua.
Dự đoán chứng ngưng thở khi ngủ: dự đoán trước khoảng 30 giây để thiết bị cảnh báo.
Ngoài ra, chúng tôi có quan hệ hợp tác với các nhà sản xuất thiết bị kiểm tra bán dẫn tại khu vực Tama. Đây là cách chúng tôi vừa phát triển doanh nghiệp, vừa đóng góp vào kinh tế địa phương. Việc hợp tác chặt chẽ giúp phản hồi nhanh, kết nối kỹ thuật sâu hơn, và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Tận dụng nguồn nhân lực trẻ tài năng từ Việt Nam
Phóng viên: Hệ thống phát triển hiện nay như thế nào?
Cao: Tại Nhật có 5 kỹ sư, còn tại Việt Nam có 15 kỹ sư. Kỹ sư Việt Nam rất giỏi logic và lập trình. Trong khi đó, do ít trẻ hóa dân số, Nhật Bản ngày càng khó tuyển kỹ sư. Vì vậy, chúng tôi đào tạo tiếng Nhật và hướng tới cho kỹ sư Việt Nam sang Nhật làm việc. Đây là quan hệ mang lại lợi ích cho cả hai nước.
Sinh viên và cựu sinh viên Đại học Bách khoa Hà Nội – trường cũ của tôi – cũng tham gia, giúp chúng tôi luôn có nguồn nhân lực trẻ. Chúng tôi đang đặt văn phòng tại Trung tâm UEC Alliance, nên sắp tới cũng muốn mở chương trình thực tập và làm thêm cho sinh viên Đại học Điện thông.
Nhu cầu hợp tác với các nhà sản xuất máy tự động
Phóng viên: Ông muốn hợp tác với loại hình doanh nghiệp nào?
Cao: Trước hết là các nhà sản xuất máy tự động – những công ty chế tạo bộ phận đưa sản phẩm đến vị trí kiểm tra hoặc vận hành trên dây chuyền. Họ rất mạnh về cơ khí, còn chúng tôi mạnh về xử lý ảnh và AI. Hai bên có thể bổ sung cho nhau.
Chúng tôi cũng mạnh về phân tích dữ liệu và IoT, nên có thể hợp tác trong nhiều lĩnh vực. Nếu kết hợp công nghệ để tạo ra “sản phẩm bán được”, thì cơ hội kinh doanh sẽ mở rộng.
Tạo thêm nhiều dự án có giá trị kỹ thuật
Phóng viên: Cuối cùng, xin ông chia sẻ mục tiêu sắp tới.
Cao: Chúng tôi muốn tiếp tục phát triển công nghệ mới và tăng trưởng bền vững. Điều tôi mong muốn nhất không phải chỉ là doanh thu tăng, mà là xây dựng được những dự án thực sự có giá trị kỹ thuật. Không mở rộng ồ ạt mà tiến từng bước vững chắc, tạo nên môi trường tập trung công nghệ cao và đem giá trị đó đóng góp cho xã hội. Đó là tương lai mà chúng tôi hướng đến.